L'Eyjafjallajökull [ˈɛɪjaˌfjatlaˌjœkʏtl] è il tschintgavel grond glatscher da l'Islanda. El è situà a la costa meridiunala extrema, al vest dal Mýrdalsjökull en la vischnanca da Rangárþing eystra. Sut il glatscher sa chatta in stratovulcan cun in'atgna chombra da magma ch'è rut ora la davosa giada l'onn 2010.
Il num Eyjafjallajökull, per rumantsch glatscher da las muntognas da las inslas, deriva da si'approximitad a las Vestmannaeyjar (tud. Westmännerinseln). Questas inslas sa chattan var 10 km al sidost dal massiv muntagnard en l'Atlantic. Las pli pitschnas muntognas als pes da l'Eyjafjallajökull han num Eyjafjöll, q.v.d. las muntognas da las inslas.
Il chapitsch da glatsch ha ina surfatscha da var 78 km².
Il pli aut dals pizs, che pizzan ora dal glatscher sco pitschens nunataks, è il Hámundur cun in'autezza da 1'666 m.
Dal chapitsch da glatsch da l'Eyjafjallajökull van intginas glatschers da val e lieungas da glatscher fin a 1'000 m giu en las valladas. Las pli impurtantas da quellas lieungas da glatscher èn il Steinholtsjökull ed il Gígjökull che s'extendan vers nord en direcziun dal current Markarfljót. Il num da la davosa lieunga da glatscher signifitga glatscher dal crater e deriva dal fatg che la lieunga da glatscher vegn dad ina sfessa en il crater dal piz. Gígur è il pled islandais per crater. La lieunga da glatscher stippa e sfendagliusa tanscha fin a 1'200 m giu en la val dal Markarfljót.
Als pes dal Gígjökull è sa furmà in lai glazial. Il lai glazial, numnà Lónið è circumdà da morenas autas. Il pitschen flum Jökulsá curra or dal lai en il current Markarfljót damanaivel.
Sut il chapitsch da glatsch pitschen sa chatta il vulcan da medem num.
Il vulcan appartegna a l'uschenumnada "zona vulcanica meridiunala" da l'Islanda.
Ils vulcanologs n'èn betg perina davart la classificaziun dal vulcan. Þorleifur Einarsson al classifitgescha sco stratovulcan. Thor Thordarson pleda dad in vulcan en furma d'in scut (Schildvulkan) entant che Ari Trausti Guðmundsson descriva el sco "edifizi(s) vulcanic(s) planiv(s) e lunghent(s)".
La caldera dal vulcan ha in diameter dad enturn trais fin a quatter kilometers. La seria da sfessas ch'appartegna al vulcan s'extenda cun ses craters per var 30 km dal vest vers l'ost.
Intgins craters novs èn sa furmads il mars 2010 durant l'erupziun la pli recenta.
La crappa la pli veglia da l'Eyjafjallajökull exista da dapli che 800'000 fin 700'000 onns.
I sa tracta dad uschenumnada crappa transiziunala, basalts, ma era crappa differenziada ad in nivel pli aut.
L'Eyjafjallajökull ha in'istorgia d'erupziuns da var 800'000 onns. Er en il temp suenter la colonisaziun, enturn l'onn 900 s.C., era el bainduras activ; el n'appartegna dentant betg als vulcans ils pli activs da l'Islanda.
Durant il temp da glatsch sa laschan constatar dudesch fasas eruptivas, da las qualas tutgan sis a periodas interglazialas ed ulteriuras sis a periodas glazialas.
Durant la davosa èn sa furmads per exempel Hyaloklastite e lavas da plimatsch (Kissenlava, Pillowlava) che fan era part da l'edifizi vulcanic.
Durant las periodas libras da glatsch èn s'accumuladas las stresas da lava. Ellas èn per exempel vesaivlas en ils anteriurs spelms dal mar sin la vart meridiunala dal massiv.
Suenter il temp da glatsch avant enturn 10'000 onns han gì lieu duas erupziuns effusivas durant las qualas ils currents da lava da Hamragarður e Kamragil èn vegnidas producidas.
Be quatter erupziuns enconuschentas èn succedidas dapi la colonisaziun da l'Islanda. L'emprima ha gì lieu l'onn 920, la segunda il 1612/13. Da quest'erupziun è pauc enconuschent. En las Skarðsannalen vegn l'erupziun descrit uschia: „Da sprang plötzlich der Eyjafjallajökull an der Ostseite bis ins Meer vor, da kam Feuer hoch, das sah man fast überall nördlich von Land.“
La penultima erupziun ha gì lieu tranter il 1821 ed il 1823. Durant questa èn vegnidas producidas 4 milliuns meters cubics tschendra da colur grisch stgir, a grauns fins e daciticas ch'ins chattà oravant tut en il sid da l'Islanda. Quest'erupziun plitost pitschna ha tuttina chaschunà tscherts donns. La tschendra era surtut ritg da fluor che nuscheva la biestga. Plinavant ha l'erupziun provocà jökulhlaups e quai surtut en il Markarfljót ma era en il flum Holtsá.
L'erupziun è entschetta ils 19 e 20 da december cun ina fasa explosiva che durava intgins dis e che ha gì plievgias da tschendra sco consequenza, surtut en ils territoris populads al sid e vest dal vulcan.
L'erupziun ha perdurà fin il zercladur da l'onn suandant ma senza esser percipida particularmain en ils abitadis cun excepziun dal livel da l'aua augmentà per exempel en il Markarfljót.
A partir da la fin dal 1822 hai dà in'autra fasa explosiva durant la quala las erupziuns explosivas avevan lieu en seria. L'erupziun ha tranter auter manà in nivel en autezzas considerablas. I ha dà giu tschendra en l'Eyjafjörður ma era sur Seltjarnarnes.
I para che l'erupziun era pli debla en il temp tranter avust e december. Tuttina è morta biestga en l'Eyjafjörður causa tissientada da fluor ed en la Holtsá han ins observà jökulhlaups. Era en il Markarfljót han ins constatà in jökulhlaup considerabel. Las funtaunas existentas na permettan betg dad eruir la data exacta.
L'onn 1823 èn intgins umens raivids sin l'Eyjafjallajökull per examinar ils craters minuziusamain. Els han chattà ina sfessa eruptiva in zichel al nordvest dal piz Guðnasteinn. Ils umens han temì che la muntogna possia rumper dapart perquai che la sfessa sa chattava en approximitad da l'ur dal piz e tranter ella ed il precipizi hai dà be ina paraid-crap satiglia.
Suenter las erupziuns han ins constatà che la muntogna è sa midada e ch'è sa furmada ina foppa enorma en la cuntrada sper il piz, nua ch'el pareva planiv ordavant.
La primavaira 1823 è il Katla en il Mýrdalsjökull rut ora ed a medem temp è puspè ascendì dapli vapur da l'Eyjafjallajökull, oravant tut ord la sfessa d'erupziun principala.
→ Artitgel principal Erupziun da l'Eyjafjallajökull dal 2010
Cumenzond ils 20 da mars hai dà pliras erupziuns dal vulcan cun ina gronda emissiun da tschendra. Sco consequenza è il traffic aviatic sur l'Europa settentriunala e centrala en grondas parts stuì vegnir interrut per pliras dis.
Tar las davosas duas erupziuns da l'Eyjafjallajökull en il 17avel e 19avel tschientaner han ins constatà che a medem temp u pauc suenter è era rut ora il vulcan Katla sut il Mýrdalsjökull. Ins presuma perquai ina connexiun tranter ils dus vulcans. Sin il Fimmvörðuháls (rum. "dies da muntogna dals tschintg umens da crap"), il pass tranter l'Eyjafjallajökull ed il Mýrdalsjökull, è en ils onns passads savens vegnida mesirada ina tscherta activitad seismica.
Il geofisicher Páll Einarsson renviescha al basegn dad observar minuziusamain il Katla, il vulcan sut il glatscher Mýrdalsjökull perquai che erupziuns da l'Eyjafjallajökull dal mars 2010 possia provocar in'autra erupziun dal Katla.
I dat diversas pussaivladads d'ascender. Ari Trausti Guðmundsson descriva ina tura d'ascender davent da la pista Þórsmörk ord il NNW sur il Grýtutindur. Plinavant maina ina senda dal pass Fimmvörðuháls sin il glatscher.
La pli pitschnas muntognas che circumdeschan il vulcan glazial han num Eyjafjöll. L'ur da las muntognas Eyjafjöll, sin il qual il glatscher stat, era suenter la fin da l'ultima epoca glaziala avant var 10'000 onns la costa dal mar. Damai che la costa è sa spustada tschintg kilometers vers sid tras l'agiustament postglazial, èn restads enavos ils grips.
Els èn vesaivels particularmain cler sper las cascadas Skógafoss e Seljalandsfoss, ma era davent dal museum al liber da Skógar.
En il district sut las muntognas da las inslas (isl. undir Eyjafjöllum) datti era blers cuvels.
Il pli enconuschent da quels ha num Paradísarhellir (rum. cuvel-paradis). En il 19avel tschientaner saja el stà la scena dad in'istorgia d'amur captivanta. Davart questa ha il scriptur islandais Jón Trausti scrit il roman Anna von Stóra-Borg.
In auter cuvel damanaivel serviva da dieta districtuala regiunala (thing).
Tranter l'Eyjafjallajökull ed il Tindfjallajökull s'extenda la val Þórsmörk ch'è circumdada da trais glatschers. La val vegn serrada dal Mýrdalsjökull.